HEIMSENDINGAÞJÓNUSTA getur haft mismunandi merkingu eftir því hvernig maður lítur á það. Orðið ‘heim’ er dregið af orðinu ‘heimur’, og því gæti hugtakið útleggst Heims-Sendingaþjónusta, eða Heims-Endingarþjónusta (allt eftir því hvaða beyginarmynd orðsins er notuð). Þannig getur Heims-Endir allt eins gefið til kynna takmörk rúmsins um leið og það þýðir endalok heimsins. Heims-Endir stendur þannig fyrir hugmyndina um tiltekinn punkt á fleti sem getur á mótsagnarkenndan hátt verið staður og útgangspunktur á sama tíma. Rétt eins og snilldarlegur einfaldleiki orðsins ‘heimska’, sem málfræðilega er dregið af orðinu ‘heim’, er einnig aðferð við að lýsa tilvistinni sem rúmfræðilegri staðreynd. Það er stærðfræðileg jafna sem lýsir því hvernig staðsetning í rúmi getur runnið saman við huglægt sjónarhorn – og verður þannig að viðhorfi án víddar.
Saga Rómarveldis, Rínarfljót og endalok siðmenningarinnar
"Að endingu, eins og til að heyja stríð í einlægni, dró hann upp víglínu við strendur hafsins, lagði niður lásboga sína og fallbyssur, og án þess að nokkur vissi í hvaða tilgangi eða gæti ímyndað sér hvers vegna, skipaði hann svo fyrir um að þeir skyldu safna saman sjávarskeljum og fylla hjálma sína og vasa af þeim […]. Sem minnisvarða sigursins reysti hann himinháan turn sem lýsti af á nóttu og leiddi för skipa eins og viti Alexandríu."
[Suetonius, Life of Caligula 46; tr. J. Gavorse]
Rínarfljót markaði náttúrleg landamæri ytri endimarka siðmenningar á tímum Rómarveldis. Norðan og austan við fljótið var eingöngu að finna villimenn og heiðingja. Á hernaðarlega mikilvægum stöðum upp eftir fljótinu lá röð virkja sem vernduðu heimsveldið. Þar sem bæði ár og sjóndeildarhringir myndast fyrir tengingu tveggja punkta á fleti má segja að kjarni þeirra sé átt frekar en efni. Því eru sjóndeilarhringurinn og ár hin fullkomna endurspeglun á því hvernig við sjáum. ‘HEIMSENDINGARÞJÓNUSTA’ hefur eitthvað með það að gera hvernig Kaligúla Rómarkeisari stóð sunnan við ósa Rínarfljóts í þeim ásetningi að sigra England. Í stað þess að skipa fyrir um árás fyrirskipaði hann hermönnum sínum að safna saman sjávarskeljum af strandlengjunni þar sem nú liggur Holland. Það sem eftir stóð var viti til að minnast atburðanna, og virki sem síðar var þekkt sem Brittenborgarrústirnar. Þær hafa birst annað veifið upp úr sjónum nálægt þeim stað sem Kaligúla tók upp á því að safna skeljum, árin 1520, 1552 og 1562, og í síðasta sinn árið 1954.
Kalaturninn stendur nálægt Brittenborgar-rústunum og er staðurinn þar sem sjómenn festu net sín neðansjávar í því sem talið er vera turninn sem Kaligúla lét byggja til að upphefja skeljasigur sinn. Samfella í nafnagift staðarins þar sem keisarinn á að hafa verið má líta á sem sem einskonar sönnun þess að atburðirnir hafi átt sér stað einmitt þar, en kann einnig að hafa verið leið sjómannanna til að minnast mannsins sem ákvað að reisa vita í stað þess að ráðast í stríð. Hvort heldur sem er, þá hefur það verið vísindalega sanna að ‘Kaligúla var hér’! Svo virðist sem hann hafi skilið eftir sig tunnu af víni.
LEIRFUGL: Dauði síðasta geirfuglsins
‘HEIMSENDINGARÞJÓNUSTA’ fjallar um þann rugling sem getur orðið þegar rúmfræðileg staðreynd punktsins er ruglað saman við það sjónahorn sem horft er út frá. Besta dæmi þessa er geirfuglinn, sem þegar á 19. öld hafði upplifað heimsendi. Dauði síðasta geirfuglsins átti sér stað á eyju vestan af Reykjanesskaga, Eldey. En heimsendir geirfuglsins vísar ekkert sérstaklega til útrýmingu dýrsins heldur til endaloka heimsins í sinni heild frá sjónarhorni fuglsins. En á sama hátt og dúdúfuglinn var auðtrúr var geirfuglinn ekkert sérstaklega tortryggninn í garð mannsdýrsins, svo nú sitjum við uppi með fugla uppfulla af tortryggni í okkar garð.
LEIRFUGL: Geirfinnsmálið
Reykjanesskagi er líka vettvangur Geirfinnsmálsins (eða máls Geirfinns og Guðmundar), ráðgátu þar sem mistókst að finna trúverðuga skýringu á hvarfi tveggja manna árið 1974. Á fyrri stigum rannsóknarinnar kom fram LEIRFINNUR, leirstytta af hinum grunaða. Hún var gerð eftir framburði sjónarvotta sem höfðu orðið vitni að manni ganga á fund Geirfinns. Geirfinnur sneri aldrei aftur af þeim fundi. Á einhverju stigi rannsóknarinnar misstu yfirvöld áhugann á að finna LEIRFINN en sýndu þess í stað meiri áhuga á hefðbundnum tilburðum til handtöku, fangelsisvist, yfirheyrslum og milligöngu miðils (Gerard Croiset frá Hollandi). LEIRFINNUR fannst aldrei, en brjóstmynd hans varpar mildu ljósi á lögmál sjónarhornsins. Stundum er hún látin mynda ósannfærandi og samofna heild. En eðli samsærisins er einmitt að vernda okkur frá því að komast að raun um að sýn getur verið afleiðing af slæmu handverki.
LEIRFUGL: völlurinn
‘HEIMSENDINGARÞJÓNUSTA’ fjallar einnig um herstöð Atlantshafsbandalagsins (NATO) – eða ‘völlinn’. Viðveru herliðsins fylgdi brotthvarf þess, sem bar að með jafn skjótum hætti og það var dularfullt. Það sem hann átti sameiginlegt með Kalaturninum er ruglingsleg orðsifjafræði um merkingu hans. ‘Völlurinn’ var samheiti við Keflavík, sem var samtímis flugvöllur, kaupstaður og hervirki. Þannig stóð hann fyrir þrjá gjörsamlega ólíka hluti sem voru til á þremur ólíkum stöðum á sama tíma
Samantekt helstu punkta:
Skýringarmynd 1
LEIR + GEIRFINNUR = LEIRFINNUR
Skýringarmynd 2
LEIRFINNUR + GEIRFUGL = LEIRFUGL
LEIRFUGL er vendipunkturinn sem sögurnar hér að ofan hverfast um. Hann er líka punktur á fleti. Punkturinn holdgerir landrýmið (sem einkennist af takmörkum) og getur af sér leið til að skilja allan heiminn sem endanlegt fyrirbæri. Punkturinn er einnig upphafspunktur sjónarhornsins, en sjónarhornið – rétt eins og punkturinn sjálfur – er upphaf striks sem myndar vídd í tæknilegum skilningi orðsins og sem myndlíking myndar það möguleikann á því ad öðlast víðsýni.
LEIRFUGLI fylgja einnig BRITTENBORGARRÚSTIRNAR, KALATURNINN og RÍNARFLJÓTIÐ. Þetta eru ljósmyndir sem einnig eru marglaga sjónarhorn, t.d. sjónarhorn Kaligúla – mannsins sem mistókst að sigra England og ákvað þess í stað að safna skeljum. Endalok ‘Heims-Endisins’ búa yfir mótsögninni í punktinum sem hverfur af fleti, vegna þess að flöturinn sem punkturinn situr á getur einungis horfið frá sjónarhorni punktsins sjálfs. Hver sjóndeildarhringur, líkt og fljót, er hverfandi flötur frá sjónarhorni punktsins, og hver mynd af sjóndeildarhringi er (skammtafræðileg) margföldun sjónarhorns sem sífellt er hverfandi.
– Þýðandi - Ólöf Gerður Sigfúsdóttir